NOG ZESENDERTIG WERST…

Wie had gedacht dat Heinz Polzers horrorverhaal van de Dodenrit nog eens in brons gegoten zou worden! Bovenstaande afbeelding werd door een bezoeker van onze website, B. Hamerslag uit Goes, aangetroffen in een catalogus van de Amsterdamse antiekwinkel Hart Antiques (gevestigd aan het Rokin, op vijf huizen afstand van het gebouw van Arti waar Het Heen- en Weerschap altijd vergadert – maar dit terzijde).

De sculptuur stelt een troika voor met drie paarden in volle galop. De stand van hun hoofden verraadt angst. De vrouw van de voerman klemt zich aan hem vast terwijl ze bezorgd omkijkt, met de linkerhand achter haar oor. Hoort ze daar in de verte alweer het gevreesde wolvengehuil?

De dramatische voorstelling werd aan het begin van de vorige eeuw vervaardigd door de Russische kunstenaar A.M. Bonegor, over wie we verder niets weten. Vermoed wordt dat hij in Parijs werkte, niet alleen omdat daar goede bronsgieters zaten maar ook omdat Frankrijk (en West-Europa in het algemeen) een goede afzetmarkt vormde.

Het soort werk dat Bonegor maakte – veel sculpturen van paarden, al dan niet met een Kozak erop of een voertuig erachter – was in die tijd geliefd. Sindsdien is het genre populair gebleven, gezien de prijzen die voor Bonegors stukken werden betaald: vaak duizenden euro’s, met uitschieters tot boven de tienduizend.

De kritische lezer heeft intussen vast wel bedacht dat de sculptuur onmogelijk naar aanleiding van ‘Troika hier, troika daar’ kan zijn gemaakt. Drs. P schreef het lied in 1974 terwijl het brons wordt gedateerd tussen 1900 en 1920. Het model troika is ook te klein om er vier kinderen in te vervoeren, plus de bagage van een heel gezin. Toch is er wel verband tussen beide kunstwerken. Zowel de sculptuur als het lied zijn exponenten van een welbekend gruwelmotief, dat vooral in de negentiende eeuw in talloze meer of minder geloofwaardige krantenberichten opdook: dat van door wolven achtervolgde en aangevallen slederijders. Wetenschapsjournalist en nepnieuwsdeskundige Peter Burger heeft er in Leve onze goede Czaar! Het nieuwe Drs. P Jaar- en Bewaarboek (2019) een belangwekkend artikel aan gewijd. Hij laat zien dat de verhalen overal in Oost- en Noord-Europa circuleerden en soms fors werden aangedikt. Zo ging het allang niet meer alleen over doodsbange reizigers, maar over troikapassagiers die hun kinderen, hun vrouw of zichzelf voor de wolven wierpen om de overgeblevenen veilig te laten thuiskomen. 

Het is interessant om te zien dat dit troikathema op twee zo verschillende manieren kon worden uitgewerkt. Voor de doorgewinterde P-liefhebber is er in elk geval nu de mogelijkheid om een duurzame herinnering aan de schepper van ‘Dodenrit’ op de schoorsteenmantel te zetten.