In 1999 verscheen de liederenbloemlezing Tante Constance en Tante Mathilde, het eerste (en tevens meest succesvolle) deel van de monumentale Pluche-reeks van Nijgh & Van Ditmar. Een kwart eeuw na dato vond samensteller Ivo de Wijs het tijd voor een modernisering....
Aflevering 10 – Dodenritderivaten Door Jaap Bakker Een meesterwerk laat sporen na in de geschiedenis. Het wordt uitgevoerd, besproken, geciteerd, vertaald en geparodieerd. Dat geldt zeker ook voor ‘Dodenrit’, in zijn oerversie een halve eeuw oud maar altijd nog...
Aflevering 9 – Opdrachten Door Jaap Bakker Productief als hij was, genoot Drs. P vaak meerdere malen per jaar la joie de se voir imprimé. Gefeliciteerd, alweer een nieuw boek! Gewoonlijk werd zo’n geesteskind feestelijk gepresenteerd en aan de genodigden geschonken of...
Aflevering 8 – Nieuwe vondsten Door Jaap Bakker Het leven van Drs. P is en wordt grondig bestudeerd, niet in de laatste plaats door zijn biograaf Michèl de Jong. Deze heeft zich intensief beziggehouden met Heinz Polzers tijd in Indonesië, waar hij werkte voor het...
Aflevering 7 – Spicht Door Jaap Bakker De geniale innovatie die Drs. P bewerkstelligde door de Amerikaanse double dactyl om te bouwen tot het ollekebolleke heeft geleid tot honderden, nee duizenden geslaagde puntdichten in dit stramien. Niet alleen van de hand van de...
Door Vic van de Reijt In mei 1989 verraste Uitgeverij Wolters-Noordhoff alle Nederlandse taaldocenten met een bijzonder cadeau ‘als dank voor de bijna 100 jaar lange betrokkenheid bij de ontwikkeling van Wolters’ Woordenboeken’. Het ging om een boekje van Drs. P,...
Door Jaap Bakker Jongstleden juli kondigden we de verschijning aan van het nieuwste postume P-boek: De hartelijke poezen van Drs. P. Deze uitgave van Nijgh & Van Ditmar, samengesteld door Michèl de Jong, is sinds kort verkrijgbaar. Het is een bloemlezing van...
Afl. 6 – Ballade
Door Jaap Bakker
‘Ballade’ is in zijn algemeenheid de benaming voor een langer verhalend of beschouwend gedicht. In licht letterland wordt de term gebruikt als verkorting van ‘rederijkersballade’, een versvorm die bestaat uit drie coupletten van acht regels en één van vier. Het rijmschema is ababbcbC (3x) + bcbC, waarbij C staat voor de refreinregel, die viermaal in identieke of bijna-identieke vorm voorkomt.
Drs. P heeft veel rederijkersballaden geschreven en hield daarbij ijzerenheinzig vast aan een voorschrift uit de Angelsaksische versleer, namelijk: rijk rijm is verboden. Als de balladedichter eenmaal het rijmwoord ‘zon’ heeft gebruikt, mogen rijmen als ‘gazon’, ‘verzon’ en ‘horizon’ niet meer meedoen. Het fabriceren van een ballade vergt een hoop gepuzzel omdat er zo véél rijmen nodig zijn: 6 met rijmklank a, 14 met b en 5 met c. Drs. P zou Drs. P niet zijn als hij niet had geprobeerd de lat voor zichzelf nog hoger te leggen, bijvoorbeeld door een ballade double te wrochten, met 6×8 + 4 regels, of een ballade birime met twee in plaats van drie rijmklanken, of een ballade monorime met… u raadt het al.
Afl. 5 – Bijstand
Door Jaap Bakker
Een van de leuke dingen van levende talen is dat ze homoniemen bevatten: woorden met totaal verschillende betekenissen maar met dezelfde geschreven vorm. Denk aan het woord ‘veer’, dat we aantreffen in sterk uiteenlopende contexten zoals veerpont, veerkracht, veertien, struisveer, ongeveer.
Homonymie nodigt uit tot taalspel. Cryptogrammenmakers zijn er dol op, maar light verse-dichters laten zich er ook graag door inspireren. Drs. P heeft een virtuoos staaltje laten zien in een versvorm die hij bijstand heeft gedoopt.
Door Jaap Bakker Vooraf In de vorige editie van deze website liet ik u onderstaand muurgedicht zien, aangetroffen in het Kohnstammhuis, een locatie van de Hogeschool van Amsterdam. Ik beklaagde me over de overschrijffouten in de tekst en nodigde de lezers uit die te...
Afl. 3 – Versgolf Door Jaap Bakker In de kranten en tijdschriften die hij las, wijdde Drs. P altijd zijn gretige aandacht aan de puzzelrubrieken. Op een dag kwam hij daar een bijzonder soort letterraadsel tegen, waarin men een woord stapsgewijs in een ander woord moet...
Op rijpe leeftijd (hij was in de zeventig) ontwikkelde Drs. P een Opperlandse contraptie waar hij zich jaren mee heeft vermaakt: de grabbelton. Dat is een versje van doorgaans vijf regels waarvan alle rijmwoorden deelanagrammen zijn van het allerlaatste woord. Een nog moeilijker variant is de lobbertang, waarin het eerste rijmwoord in zijn geheel een anagram is van het laatste.
Door Jaap Bakker Er zijn niet zoveel dichters, ook niet in licht letterland, die bij het schrijven steevast van de vorm uitgaan en niet van de inhoud. Drs. P deed dat wel. Hij liet zich met schier masochistisch genoegen kluisteren in kaders en schema’s om daarbinnen...
Toen in 1993 de streepjescode werd geïntroduceerd in Nederland verspreidde de beroepsvereniging Nederlandse Ontwerpers een brochure om den volke diets te maken wat zo’n ding te betekenen had.
Lees dit met huivering…
Hier spreekt een rotvirus:
‘Weet u, hoevelen
Ik om heb gebracht?
Ja, ik ben kwalijk en
Onappetijtelijk!
Had u van mij
Soms iets anders verwacht?’
Ollekebolleke uit het lemma ‘De Spaanse griep’. In: Drs. P, 1900-2000 Dingen. Algemeen Dagblad, Eeuwserie, 1999.
Bij uitgeverij Zwarte Roos verscheen De draaikolk van het dichterdom, een pirateneditie van verzen van H.H.P. Het boekje bevat 8 gedichten van H. H. P. uit almanakken van het Rotterdamsch Studentencorps. De initialen spreken voor zich. De publicatie loopt voor een deel parallel met het artikel van Ringo Maurer in het Drs. P Jaar- en Bewaarboek over de jonge jaren van de Drs.
Het emailadres van Zwarte Roos is zwarteroos@xs4all.nl.